Fenoloji, Fenoloji nedir? Fenoloji hakkinda bilgiler, Fenolojinin tanımı, fenoloji anlamı

Fenoloji nedir - Fenoloji hakkinda bilgiler - Fenoloji tanimi

Fenoloji

Fenoloji, doğal olayların tekrar etme zamanlarını inceler. Sözcük, Yunanca'da Phainomai'den türemiştir.
Fenoloji yıllık çevrimde doğal olayların ilk tarihlerinin belirlenmesinde rol oynar. Örneğin yaprak ve çiçeklerin açma tarihi, kelebeklerin ilk uçusu ve göçmen kuşların ilk görünüşü, yaprakların dökülmesi, kuşların ve amfibyumların yumurta koyma tarihleri ve ılıman bölgelerde bal arılarının sömürgelerini oluşturması sayılabilir. Bilimsel anlamda terim herhangi bir mevsimlik olay için zaman yapısını gösterir buna bitiş tarihleride dahil edilir. Örneğin bir türün mevsimlik fenolojisi incelenirken Nisan-Eylül arasındaki döneme bakılabilir. Çünkü bir çok olay iklimdeki küçük değişmelere hassastır, özellikle sıcaklık fenolojik kayıtlarda birincil değerdir.

Canlıların gelişme periyotları içerisinde meydana gelen çeşitli gelişme safhalarını inceleyen bilim dalına FENOLOJİ denir. İklim faktörlerinin etkisiyle bitki bünyesinde meydana gelen değişikliklerin ve dolayısıyla vejetasyon devresi içerisindeki belirli ve kritik dönemlerin tarihleri ile tespit edilmesi fenolojik gözlemler yardımıyla mümkün olmaktadır. Örneğin; tahıllarda ekim, çimlenme, sapa kalkma, başaklanma, çiçeklenme, erme-hasat, meyve ağaçlarında tomurcuklanma, çiçek açma, olgunlaşma, yaprakların sararıp dökülmesi, gibi olayların meydana geliş zamanları hakkında bilgi toplanır.
Canlıların gelişim basamakları ile iklim arasında yakın ilişki mevcuttur. Her canlının yaşadığı çevrede meydana gelen ve sürekli değişiklik gösteren sıcaklık, rüzgar, nem, yağış ve buharlaşma gibi iklim faktörleri karşısında bireyden bireye değişen çeşitli tepkiler görülür. Fenoloji, atmosfer ve biyosferdeki önemli mevsimsel değişimler ve oluşumlar ile ilgili bir bilim olarak tarif edilebilir.
Fenoloji ilgilendiği konulara göre çeşitli bölümlere ayrılır:

Avifenoloji - Kuşlarla ilgili olan dalına denir.
Böcek fenolojisi - Böceklerle ilgili dalına denir.

Fitofenoloji - Bitkilerle ilgili olan dalına denir.

Tropikal fenoloji - Tropikal bitkilerle ilgili olan dalına denir.

Bölgesel veya Klimatolojik fenoloji - Klimatoloji ile ilgili dalına denir.

Floral fenoloji - Çiçeklerle ilgili olan dalına denir.

Agrofenoloji - Tarımla ilgili olan dalına denir.

Çeşitli bitkilerde meydana gelen belirli fenoloji safhaları ile meteorolojik şartlar arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. İklim gidişine bağlı olarak aynı bitkinin gelişme safhalarının zamanı ve süresi bölgelere göre farklılıklar gösterir. Bu gelişme safhalarına fenolojik safhalar denir. Bu safhaların tespiti için yapılan gözlemlere de fenolojik rasatlar denir.
Fenoloji gözlemleri sırasında herhangi bir alet ve cihaz kullanılmaz. Rasatçıların gözlemleri ile bu safhalar tespit ve kayıt edilir. Fenolojik gözlemlerden elde edilen sonuçlar ve bunların uzun seneleri kapsayan ortalamaları bir ülkenin tarım ve ekonomisi için oldukça önemlidir. Fenolojik gözlemlerin ortalamaları herhangi bir yörenin iklim şartlarına en iyi adapte olabilen kültür bitkilerinin seçiminde veya ıslahında dikkate alınması gereken değerlerdir. Fenoloji rasatları sonucunda yapılan değerlendirmelerin kullanım alanları şöyle özetlenebilir:

* Bitki ıslahı (erkenci çeşitlerin seçimi ve don olayına dayanıklı çeşitler)
* Tarımsal mücadele zamanları ve yerlerinin tespitinde
* Uygulanacak tarım teknikleri ve planlamalarda
* Kültürel işlemler (ekim, dikim, sulama, gübreleme, ilaçlama, vb.)
* Uygun çeşitlerin seçimi

Ülkemizde 252 istasyondan oluşan fenolojik gözlem şebekesi mevcuttur. Bu merkezlerden gelen fenoloji gözlem değerlerinin uzun yıllar ortalamaları haritalara işlenerek benzer fenolojik değerler haritalar üzerinde eğrilerle birleştirildiğinde aynı bitkinin değişik yerlerdeki eşit gelişme safhalarına ait zamanlar elde edilir. Bu eğrilere İZOFAN adı verilir. İzofan eğrileri amaca göre 5,10,15,20 şer günlük aralarla çizilebilir. Bu fenoloji atlasındaki haritalar 15 ve 20 günlük aralıklarla çizilmektedir.

Başka bir kaynağa göre;

Fenoloji, canlıların gelişme periyotları içerisinde meydana gelen çeşitli gelişme safhalarını inceleyen bilim dalı. İklim faktörlerinin etkisiyle bitki bünyesinde meydana gelen değişikliklerin ve dolayısıyla vejetasyon devresi içerisindeki belirli ve kritik dönemlerin tarihleri ile tespit edilmesi fenolojik gözlemler yardımıyla mümkün olmaktadır. Örneğin; tahıllarda ekim, çimlenme, sapa kalkma, başaklanma, çiçeklenme, erme-hasat, meyve ağaçlarında tomurcuklanma, çiçek açma, olgunlaşma, yaprakların sararıp dökülmesi, gibi olayların meydana geliş zamanları hakkında bilgi toplanır. Canlıların gelişim basamakları ile iklim arasında yakın ilişki mevcuttur. Her canlının yaşadığı çevrede meydana gelen ve sürekli değişiklik gösteren sıcaklık, rüzgar, nem, yağış ve buharlaşma gibi iklim faktörleri karşısında bireyden bireye değişen çeşitli tepkiler görülür. Fenoloji, atmosfer ve biyosferdeki önemli mevsimsel değişimler ve oluşumlar ile ilgili bir bilim olarak tarif edilebilir. Fenoloji ilgilendiği konulara göre çeşitli bölümlere ayrılır; kuşlarla ilgili olan dalına AVİFENOLOJİ, böceklerle ilgili dalına BÖCEK FENOLOJİSİ, bitkilerle ilgili olan dalına FİTOFENOLOJİ, tropikal bitkilerle ilgili olan dalına TROPİKAL FENOLOJİ, klimatoloji ile ilgili dalına BÖLGESEL veya KLİMATOLOJİK FENOLOJİ, çiçeklerle ilgili olan dalına FLORAL FENOLOJİ ve tarımla ilgili olan dalına AGROFENOLOJİ denir. Çeşitli bitkilerde meydana gelen belirli fenoloji safhaları ile meteorolojik şartlar arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. İklim gidişine bağlı olarak aynı bitkinin gelişme safhalarının zamanı ve süresi bölgelere göre farklılıklar gösterir. Bu gelişme safhalarına fenolojik safhalar denir. Bu safhaların tespiti için yapılan gözlemlere de fenolojik rasatlar denir.